Γνωρίζετε ποια είναι η πλατεία Πιερ ντε Κουμπερτέν των Αθηνών; Ρητορικό ερώτημα, αφού όλοι ως πλατεία Πλαστήρα γνωρίζουμε την πλατεία που βρίσκεται στο τέρμα της οδού Ευτυχίδου. Το μικρό μέγεθός της δεν προϊδεάζει για την πλούσια ιστορία της. Για να σχηματιστεί απαλλοτριώθηκε γη της ηρωικής οικογένειας των Κολοκοτρωναίων, ενώ για το όνομά της χύθηκε ατελείωτο μελάνι αλλά και αίμα! Αυθαίρετες ονομασίες, ατέλειωτες συζητήσεις, κομματικές σκοπιμότητες και μετονομασίες για να ισχύσει τελικά η ονομασία «Πλαστήρα»! Είναι και αυτή μία από τις ιστορίες ονοματολογικής τρέλας που έχουν ταλανίσει την ελληνική πρωτεύουσα.
Στις 13 Φεβρουαρίου του 1923 πανηγυρικό κλίμα επικρατούσε στη μεγάλη συνοικία του Παγκρατίου, πίσω από το Παναθηναϊκό Στάδιο. Σημαιοστολισμοί, ρήτορες, εξέδρες, χειροκροτήματα και ζητωκραυγές για το έργο της Επανάστασης και τον «Μαύρο Καβαλάρη», δηλαδή τον Νικόλαο Πλαστήρα (1883-1953). Τον γενναίο υπαξιωματικό του Μακεδονικού Αγώνα και των Βαλκανικών Πολέμων, ο οποίος τάχθηκε υπέρ του Κινήματος Εθνικής Αμύνης (Βενιζέλος), τραυματίστηκε στη Μάχη του Σκρα και προάχθηκε σε αντισυνταγματάρχη «επ' ανδραγαθία».
Η πορεία του
Η θρυλική πορεία του τροφοδότησε τη λαϊκή φαντασία και οι αντίπαλοι ονομάζουν το Σύνταγμά του (5/42 Ευζώνων) «Σεϊτάν Ασκέρ» (στρατός του διαβόλου). Στη μεγάλη υποχώρηση φροντίζει τους πρόσφυγες. Επιστρέφει στην Αθήνα (Σεπτέμβριος 1922), ανατρέπει την κυβέρνηση, υποχρεώνει τον βασιλιά Κωνσταντίνο σε παραίτηση υπέρ του Γεωργίου και σχηματίζει Επαναστατική Κυβέρνηση χωρίς να συμμετάσχει ο ίδιος. Υπ' αυτές τις συνθήκες στήθηκε το πανηγύρι στο Παγκράτι, όπου «διά πανδήμου βοής» αποφασίζεται να ονομασθεί «Πλατεία Πλαστήρα» η πλατεία που σχηματιζόταν στη συμβολή των σημερινών οδών Ερατοσθένους - Ευτυχίδου - Ευφράνορος - Αρχιμήδους - Ιπποδάμου - Πολυδάμαντος και Πρόκλου.
Ο σχηματισμός της πλατείας είχε προβλεφθεί με βασιλικό διάταγμα το 1885, όταν το Παγκράτι ήταν σχεδόν ακατοίκητο. Σημαντική έκταση ανήκε στους Βασίλειο και Χρήστο Κολοκοτρώνη, γιους του Κωνσταντίνου, τρισέγγονου του Κωνσταντή Κολοκοτρώνη, πατέρα του Γέρου του Μοριά. Ο Βασίλειος Κολοκοτρώνης ήταν συγγραφέας και διπλωμάτης, και ο Χρήστος γεωπόνος και κτηματίας. Ο πατέρας τους είχε αγοράσει τη γη από τον αρχιμανδρίτη Ν. Ρωμανίδη και από την Αργυρώ Γ. Πούχνερ. Μέχρι τότε το τοπωνύμια που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι ήταν «Προφήτης Ηλίας» ή «Μελεμένη Εκκλησία»!
Εν πάση περιπτώσει, «λαϊκώ δικαίω» δόθηκε στην πλατεία το όνομα του Νικολάου Πλαστήρα. Έτσι την κατέγραφαν οι εφημερίδες αλλά και πολλά επίσημα έγγραφα. Αλλά οκτώ χρόνια αργότερα (1931) ο αντιβενιζελικός δήμαρχος Αθηναίων Σπύρος Μερκούρης προτείνει να δοθεί στην πλατεία, η οποία επισήμως φερόταν ως ανώνυμη, το όνομα του δημοφιλούς ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη.
Οι αντιδράσεις ήταν σφοδρές, υποδαυλίζονταν δε και από τον βενιζελικό πρώην δήμαρχο Σπύρο Πάτση. Κυρίως οι πρόσφυγες θεώρησαν «πραξικοπηματική» την απόφαση του δημοτικού συμβουλίου και του δημάρχου. Ξεσηκώθηκαν, μάζεψαν χιλιάδες υπογραφές και συγκεντρώσεις πραγματοποιήθηκαν σχεδόν σε όλους τους προσφυγικούς συνοικισμούς απ' άκρου εις άκρον του Λεκανοπεδίου, ακόμη και σε διάφορες επαρχίες!
Εν τω μεταξύ, ο ναύαρχος Κουντουριώτης εκφράζει την επιθυμία του «όπως ουδεμία οδός ή πλατεία της πόλεως ονομασθή με το όνομά του»! Το ζήτημα παίρνει πανελλήνιες διαστάσεις. Τηλεγραφήματα και διαμαρτυρίες από Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Καρδίτσα, Τρίκαλα και άλλες επαρχίες ζητούν επανεξέταση του θέματος. Όταν συνεδριάζει το δημοτικό συμβούλιο (8 Φεβρουαρίου 1931), πραγματοποιούνται θορυβώδη συλλαλητήρια στην επίμαχη πλατεία και σε όλους τους προσφυγικούς συνοικισμούς.
Στο Παγκράτι, υπό τους πύρινους λόγους του Ηπειρώτη Πύρρου Γιαννόπουλου, εντοιχίζεται μαρμάρινη πλάκα με την ονομασία «Πλατεία Πλαστήρα». Ακολουθούν μαχαιρώματα, συμπλοκές και επέμβαση της Αστυνομίας. Ο δήμαρχος Σπ. Μερκούρης αναγκάζεται να «παγώσει» το θέμα, ενώ βενιζελικοί και βασιλικοί διασταυρώνουν τα «ξίφη» τους και απορρίπτεται η συμβιβαστική πρόταση να ονομαστεί «Πλατεία Ειρήνης», προφανώς στο πρότυπο της πλατεία Ομονοίας.
Νέος κύκλος
Το θέμα επανέρχεται στο προσκήνιο δύο χρόνια αργότερα (1933). Ο Λαϊκός Σύλλογος Παγκρατίου προτείνει να δοθεί στην πλατεία το όνομα του επίσης στρατιωτικού και πολιτικού Γεωργίου Κονδύλη. Ήταν η εποχή που είχε αναλάβει αντιπρόεδρος στην κυβέρνηση Τσαλδάρη. Ανοίγει νέος κύκλος οξύτητας και αντιπαραθέσεων, με τους κυβερνητικούς να υποδαυλίζουν το θέμα και τους ψύχραιμους να επιμένουν πως δεν πρέπει να αποδίδονται ονόματα ζώντων ή πολιτικών που η δράση τους είναι πρόσφατη σε δημόσιους χώρους «διά να μην εξάπτονται τα πνεύματα».
Ο δήμαρχος Σπύρος Μερκούρης φέρνει το θέμα στο δημοτικό συμβούλιο. Αποσπά απόφαση να ονομαστεί «Πλατεία στρατηγού Γεωργίου Κονδύλη» η νέα πλατεία που σχηματιζόταν μεταξύ των οδών Αστυδάμαντος και Αριστάρχου. Δηλαδή έδινε το όνομα του Κονδύλη στη σημερινή πλατεία Μεσολογγίου! Η συνέχεια υπήρξε μακρά. Παρενέβη ο Κονδύλης ζητώντας αντί του δικού του να δοθεί στην πλατεία το όνομα του ήρωα «συνταγματάρχη Δημητρίου Καλλιαγκάκη». Ο αντισυνταγματάρχης Πεζικού Δημήτριος Καλλιαγκάκης είχε πέσει ηρωικά μαζί με όλους τους άνδρες του σε ένα ύψωμα του Αφιόν Καραχισάρ. Αλλά ο δήμαρχος επέμενε και αποφασίστηκε να παραμείνει η ονομασία «Πλατεία Στρατηγού Γ. Κονδύλη» και να ονομασθεί «Πλατεία Καλλιαγκάκη» η ανώνυμη πλατεία που αυθαίρετα είχε ονομασθεί «Πλατεία Πλαστήρα»!
Το γεγονός ότι καταμεσής της Κατοχής (1943) αποφασίστηκε η μετονομασία της «Πλατείας Καλλιαγκάκη» σε «Πλατεία Βαρώνου Πιερ ντε Κουμπερτέν» ούτε το έμαθε ούτε το χρησιμοποίησε κανείς. Ο λαός και οι υπηρεσίες πλατεία Πλαστήρα συνέχισαν να την αποκαλούν για να δικαιωθεί εντέλει ο Δημήτρης Ψαθάς. Γράφοντας προπολεμικά για τις ονοματολογικές περιπέτειες της πλατείας ανέφερε πως εμφανιζόταν «η δυστυχής, συμμετέχουσα ενεργώς των πολιτικών αγώνων και μεταστρεφομένη εκάστοτε υπέρ του ισχυρού της ημέρας, ως πονηρός καιροσκόπος Έλλην της παλαιάς εποχής»!
Από τον Ελευθέριο Σκιαδά
Πηγή: Από το περιοδικό «δ» που κυκλοφορεί με την «κυριακάτικη δημοκρατία»
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου