Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ονομαζόταν και λόφος της «Κακής Πεθεράς» και παρ' ολίγον στη θέση του αριστουργήματος του Θεόφιλου Χάνσεν, δηλαδή του Αστεροσκοπείου, να βρισκόταν ένας ανεμόμυλος! Αγνωστα στοιχεία για τον λόφο των Νυμφών, ο οποίος διασώθηκε χάρη στο ενδιαφέρον και τις μεθοδεύσεις του ακάματου και πρωτοπόρου της ελληνικής Αρχαιολογίας και κατοίκου της γειτονιάς του Ψυρρή Κυριάκου Πιττάκη. Πέρασε και ο λόφος των Νυμφών τις περιπέτειές του και γνώρισε Τούρκους και Ελληνες ιδιοκτήτες προτού καταλήξει στην περιουσία του Ελληνικού Δημοσίου. Κυρίαρχο πρόσωπο ο Γεώργιος Μ. Καραμάνος, εφέτης στην Αθήνα και μέλος του πρώτου διοικητικού συμβουλίου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας. Στα χέρια του πέρασε ο λόφος το 1832. Εκείνος τον πούλησε στο ελληνικό κράτος στα μέσα της δεκαετίας του 1840 και αφού είχε αρχίσει η ανέγερση του Αστεροσκοπείου Αθηνών.
Ο λόφος της «Κακής Πεθεράς» ή «Αγίας Μαρίνας», όπως ονομαζόταν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ήταν ιδιοκτησία του Μπεκίρ Μεϊμέτ Αλή Αγά. Μετά τον θάνατό του περιήλθε στους γιους του Δερβίση ή Δερβίσαγα και Βεκίρη ή Μπεκίρη. Ο Δερβίσαγας δεν απέκτησε παιδιά, ενώ ο Μπεκίρης απέκτησε έναν γιο και μία κόρη. Ο πρώτος σκοτώθηκε στον πόλεμο, οπότε το χωράφι πέρασε στην κόρη του, η οποία εκχριστιανίστηκε και ως Ελένη παντρεύτηκε τον Ανάργυρο, γιο του Αναστάση από τη Λιβαδειά.
Ο Ανάργυρος πολιτογραφήθηκε ως Αργύρης Λειβαδίτης και έχοντας την επιτροπεία της γυναίκας του φρόντισε, το 1830, και ενόσω βρισκόταν στη Σαλαμίνα, να πουλήσει το χωράφι στον Παναγιωτάκη Σπανόπουλο. Περίπου δύο χρόνια αργότερα (1832) ο Π. Σπανόπουλος πούλησε το χωράφι στον Γεώργιο Καραμάνο. Ο τελευταίος, φέρελπις νομικός της πρωτεύουσας, αγόρασε το χωράφι, έχοντας στον νου του επιχειρηματικές δραστηριότητες. Συμφώνησε με τον Υδραίο Αντώνιο Μπελώκα να ανεγείρουν έναν ανεμόμυλο. Το συμβόλαιο που υπέγραψαν αποτελεί σημαντικότατο ιστορικό τεκμήριο για το δίκαιο των μύλων στην Ελλάδα, ιδιαιτέρως δε για τα κρατούντα στην Αττική.
Αλλά μάλλον δεν προχώρησε το φιλόδοξο επιχειρηματικό σχέδιο του Καραμάνου, ο οποίος το 1836 ζητούσε από το κράτος είτε να του επιτρέψει να ανεγείρει ανεμόμυλο είτε να αγοράσει την περιοχή του. Ήταν η εποχή που είχε αρχίσει ήδη η λήψη μέτρων χάρη στα οποία σώθηκαν από την καταστροφή και την «αξιοποίηση» σημαντικοί αθηναϊκοί τόποι. Το κράτος αρνούνταν να επιτρέψει τη δημιουργία εγκαταστάσεων σε ιστορικούς τόπους. Η απάντηση του υπουργείου Εσωτερικών ήταν διττή. Αφενός τον ενημέρωνε ότι το κράτος δεν είχε την πρόθεση να αγοράσει το χωράφι του. Αφετέρου του απαγόρευε να ανεγείρει ανεμόμυλο, επειδή η κυβέρνηση σκόπευε να ανεγείρει Αστεροσκοπείο στην Πνύκα και ο μύλος ίσως εμπόδιζε τη λειτουργία του.
Πάντως, ο Καραμάνος συνέχισε να πιέζει και το 1840 κατόρθωσε να πάρει άδεια από την Εφορεία του Κεντρικού Μουσείου των Αρχαιοτήτων για να δημιουργήσει ένα μικρό λατομείο στο δυτικό μέρος της ιδιοκτησίας του. Την άδεια υπέγραφε ο Κ. Πιττάκης, ο οποίος έπειτα από αυτοψία διαπίστωσε ότι σε εκείνο το μέρος δεν υπήρχαν ίχνη αρχαιοτήτων. Ωστόσο του επισήμαινε «να μην προχωρήσετε πλέον των δεκαπέντε ποδών αυτού του λόφου, όπου φαίνονται λείψανα του αρχαίου τείχους των Αθηνών». Ευτυχώς σύντομα λήφθηκαν μέτρα, έστω υποτυπώδη, για την προστασία των πέριξ των Αθηνών πετρωδών λόφων και κλήθηκαν οι φερόμενοι ως ιδιοκτήτες να παρουσιάσουν στοιχεία.
Οι διαδικασίες τις οποίες ακολούθησαν άφησαν πίσω τους σημαντικές μαρτυρίες, πλούσια και άγνωστα στοιχεία για τον λόφο των Νυμφών και διάφορες αθηναϊκές οικογένειες. Κλήθηκαν επιτόπου και εξετάστηκαν πρόσωπα προκειμένου να διασαφηνιστούν τα της ιδιοκτησίας του λόφου των Νυμφών! Οι περισσότεροι ήταν κολλήγοι του Τούρκου ιδιοκτήτη Μπεκίρ Μεϊμέτ Αλή Αγά. Βρισκόμαστε στο 1843 και ανάμεσα στους μάρτυρες βρισκόταν η 80χρονη Σταμάτα, γυναίκα του Μήτρου Κούβελου. Ο άντρας της και τα παιδιά τους είχαν γεννηθεί και μεγαλώσει ως κολλήγοι του Τούρκου. Ο 46χρονος γιος της Γιώργος Κούβελος, κάτοικος Πλάκας, καλλιεργούσε και ο ίδιος το χωράφι. Την ευνόητη απορία πώς καλλιεργείτο ένα μέρος που ήταν βράχος έλυσαν οι μάρτυρες. Ο λόφος εκχωματώθηκε στα χρόνια της Επανάστασης από τους Τούρκους για να φτιάξουν ταμπούρια!
Τα ίδια βεβαίωνε και ο 66χρονος γεωργός Σιδέρης Στουραΐτης, κολλήγος του Σαμπαντζίκη δερβίση, ο οποίος διέσωσε και την πληροφορία πως ο λόφος ονομαζόταν «Κακή Πεθερά». Ο 50χρονος Σωτήρης Λαλαούνης ήταν εξ εκείνων που καλλιεργούσαν «έναν γύρο» το χωράφι τα τρία τέσσερα χρόνια που ήταν ιδιοκτήτης ο Καραμάνος και «όπου ήταν πέτρα το έσκαπτα με την αξίνα, το δε λοιπόν με το αλέτρι». Ο 32χρονος Γεώργιος Τζούρης βεβαίωνε με τη σειρά του πως «όπου ήτον πέτρα με την αξίνην, το δε άλλο με το ζευγάρι». Τα ίδια βεβαίωναν ακόμη ο Γιάννης Ρήγας και ο Γιωργάκης Μερτίκαλης, κάτοικοι της Βλασσαρούς, η Σοφία Κουτσογιάννη, σύζυγος του Σπυρίδωνος Σαρδελά που κατοικούσε στην Καλλιρρόη κ.ά.
Αφού είχε σχεδόν ανεγερθεί το Αστεροσκοπείο, κλήθηκε εκ νέου να γνωμοδοτήσει για τον βράχο και ο Κ. Πιττάκης, ο οποίος προβληματιζόταν αν θα αντιμετώπιζε τον τόπο ως οικόπεδο ή ως απλό χωράφι και αν ο βράχος θα εκλαμβανόταν ως λατομείο ή θα εξεταζόταν από αρχαιολογικής άποψης. Αφού ενημέρωσε την κυβέρνηση πως επρόκειτο για τον λόφο των Νυμφών, πρότεινε την αγορά του προς 70 λεπτά τον τετραγωνικό πήχη. Εντέλει η ιδιοκτησία του Γ. Καραμάνου κοστολογήθηκε στις 8.000 δραχμές, τις οποίες φαίνεται πως εισέπραξε. Ετσι ο λόφος των Νυμφών προστατεύθηκε από τη λατόμηση.
Ελευθέριος Σκιαδάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου